הנרות הללו אנו מדליקין, על הניסים ועל הנפלאות, וכו’ בימים ההם בזמן הזה.
יא אט די ניסים וואס השי”ת האט געטון מיט אונזערע עלטערן בימים ההם, ווען א ביהמ”ק איז געשטאנען, און די כהנים האבן געטון די עבודה, אוי זענען דאס געווען הייליגע צייטן! אבער היינט בזמן הזה, ווען דער הסתרה איז גרעסער פונעם פנים מיט א מיליאן פאכיגן פארנעם, צו זענען מיר ראוי? קענען מיר עפעס פארלאנגען?
אט אזוי קלערט זיך אמאל דער אידעלע בעת צר, און אין דעם ארטיקל וויל מיר אביסעלע שמועסן אין די גאר וויכטיגע נושא.
***
ביי ר’ לייבל אין שטוב איז אלס אפן דער טיהר, אורחים פון אלע סארטן קומען כסדר און טרעפן דארט א ווארים הארץ א נארהאפטיגע סעודה, און א באקוועמען געלעגער, אלע צרכים ווערן צוגעשטעלט מיטן בעסטן און שענסטן.
איין געוויסער אורח ר’ חאצקל קומט דארט אפט צו גאסט, און זייענדיג אן עלנדער מיטגעמאכטער מענטש, קען ער אפזיצן ביי ר’ לייבל’ן פאר לאנגע חדשים אין א ציה, און פארשטייט זיך אז פון זיצן דארט אזא לאנגע צייט זענען די קאסטן אים אויסצוהאלטן אלס געווען גאר אסאך, וויבאלד יעדע קליינע הוצאה ווי דאקטאר געלט און צורכי יו”ט זענען געפאלן אויף ר’ לייבל, ווי נישט ווי איז ר’ חאצקל נישט יונג געווען און ער איז געלעגן בפישוט ידים ורגלים אויף ר’ לייבלס הוצאות.
ויהי היום און ר’ חאצקל האט פארלוירן זיין ארימען זייגערל וואס ער האט נאך געהאט פון די גוטע אלטע צייטן, גאנץ א קנאפער נכסים, אבער פארט א זייגערל. און זייענדיג די איינציגע זייגערל וואס ער האט פארמאגט, האט אים גאר שטארק געשטערט די אבידה.
ר’ חאצקל דרייט זיך ארום פארכמורעטער ווי געוויינליך, און דער גוט הארציגער ר’ לייבל באמערקט שנעל אז פאר זיין אורח איז עפעס שווער אויפן הארצן נעמט ער אים אפיר אין דער זייט און פרעגט אים:
חאצקל טייערער וואס פעלט דיר? וואס שטערט דיך? רעד דיך אויס, איך וועל דיר פרובירן צו העלפן אויב מעגליך און מיט וואס נאר מעגליך.
ניין ניין ענטפערט אים ר’ חאצקל, איך ווייס דו מיינסט גוט, אבער דאס מאל קענסטו מיר נישט העלפן, איך בין א פארלוירענער, איך ווייס נישט וואס צו טוהן.
פארוואס קלערסטו אז איך קען דיר נישט העלפן? פרעגט ר’ לייבל באזארגט. פרוביר, אפשר דאך? און אפילו ווען נישט איז דאך באקאנט דער מאמר חז”ל דאגה בלב איש ישיחנה לאחרים.
פלאצט חאצקל אויס אין א געוויין און זאגט; לייבל לייבל איך האב מיין זייגערל פארלארן! וואס טוה איך דא? איך בין אובד עצות. דער זייגערל וואס ווייזט מיר ווען עס איז טאג אדער נאכט, ווען מ’דארף דאווענען אדער קרי”ש לייענען, אא”וו. וואס טוה איך דא?
אויפן זייגערל קלאגסטו אזוי? חידוש’ט זיך ר’ לייבל.
יא! איך קען אן קיין זייגערל נישט עקזיסטירן. ענטפערט חאצקל צובראכענערהייט.
וועל איך דיר געבן א נייעם זייגערל, און דו וועסט ווייטער קענען אנגיין ווי געהעריג. וואס איז דער פראבלעם?
וואס… ווא… א נייעם זייגערל? ? ? ווערט חאצקל היסטעריש, איך קען עס נישט גלייבן! אזוינס וועסטו פאר מיר טוהן?
א ביישויער פון די געסט ביי ר’ לייבל’ן קוקט פארוואונדערט אויף חאצקל, און פרעגט אים: ר’ חאצקל! דו זיצט דא אויף קאסט, מ’גיט דיר דא יעדן טאג, עסן, טרינקען, און אלע צורכים, אנע שאלות און אנע ענדע, און דא ווען אונזער חשוב’ער מכניס אורח גיט דיר א נישטיגן זייגערל ביזטו אזוי באנומען???
פארשטייט זיך אז חאצקל’ס תירוץ איז שוין נישט אינטערסאנט, און מיר פארשטייען אז דער אויספיהר איז נישט געווען אין זיין גערעכטיגקייט, נאר אז ער האט פארזעהן דאס ריכטיגע גוטסקייט וואס דער בעל הבית ר’ לייבל טוט מיט אים טאג איין טאג אויס.
***
אין אונזער קורצע לעבנסטעג אלס אורחים אין דעם גרויסן פרוזדור, גיבט אונז דער מכניס אורח אונזער טאטע אין הימל, אכילה, שתי’, לינה, בני, חיי, מזוני, לופט צום אטעמען, רשות זיך צו רירן, דעת צום פארשטיין, און נאך מיליאנען און טריליאנען מיקרא און מעקרא מתנות פער רגע, וואס מיר קענען נישטאמאל באגרייפן אפילו ווען מיר זאלן פרובירן טויזנט יאר, איין מינוטקעלע צו באשרייבן.
מאכט זיך אמאל ווען פאר אונזערע קורצזיכטיגע בליקן זעהט אויס א פראבלעם גרעסער ווי א צווייטער פראבלעם, און מיר הייבן אן מתפלל זיין און בעטן דעם מכניס אורח, אז ער זאל אונז דאס אויך געבן, און דאס טאקע וויל ער. דער גרויסער מכניס אורח וויל מיר זאלן אמאל בעטן, און פארשטיין אז ער איז דער טוב ומטיב, וועלכער טוט נאר גוטס מיט זיינע אורחים.
קומט אבער א מצב פון יאוש, ווען דער שטן דער משחית לייגט אריין אין קאפ פונעם אורח’ל; ווער ביזטו דען? ביזטו ראוי אז דער באשעפער זאל פאר דיר ניסים טוהן? ביזטו דען אזוי ערליך?
דא איז ווי מיר דארפן קלארער פארשטיין, אז מצד אונזערע זכותים וואלטן מיר נישט געהאלטן דא אויך נישט! אלע חסדים, יעדעס שטיקעלע פאר זיך איז נסי נסים ונפלאות, און נישט ווייל מיר האבן זיך עס פארדינט האב מיר עס געקריגן. און נאך א קליין זייגערל מאכט נישט קיין גרויסן דיפערענץ ביים גרויסן מכניס אורח!
מ’דארף בעטן, ווי א קינד בעט ביים טאטן! אן קיינע חשבונות צו מ’איז ראוי צו נישט.
על הניסים ועל הנפלאות… בימים ההם בזמן הזה.
נישט קיין חילוק ווי נידריג מיר זענען געפאלן איז זמן הזה ווי ביי ימים ההם, און מיט תפילה קענען מיר זעהן די אפענע חסדים.
טייערע ברודערל, ווען דו ביזט אין א צרה ח”ו וואס זעהט דיר אויס ענדלאז, און לאזט דיך איבער מוהטלאז, קוק אויף די לעכטיגע חנוכה ליכטעלעך און דעמאן זיך אז די ניסים זענען פשרה’לאז, און אלעמאל וועט דיך השי”ת היטן און באגלייטן דיך צו טוהן גוטס.
(געדרוקט אין מי מנוחות חלק ו’)
זאלץוואסער 