א גאסט אויף א וויילע

געשריבן פארן גליונות לש”ק פ’ בא

בס”ד

א גאסט אויף א וויילע

זייענדיג א גאסט ביים ראש הקהל פון שטעטל, איז ר’ חיים אויף א גאר געשמאקן געסטעריי, ער האט די געלעגנהייט הנאה צו האבן פון דעם גרויסן עשירות, גאר געשמאקע מאכלים, און א באקוועמען געלעגער, און צו דער זעלבער צייט די געלגענהייט צו זעהן דעם מהלך החיים ביים גביר אין שטוב.

בעפאר ר’ חיים פארלאזט דעם עושר’ס שטוב זייענדיג גרייט אהיים צו פארן צוריק צו זיין היים, קען ער זיך נישט איינהאלטן און בעט דעם גביר ר’ וועלוול, זאל אים געבן אפאר מינוט פון זיין טייערע צייט, ווארום ער וויל אים פרעגן אפאר פראגן וואס אלס גאסט אויף א וויילע האט ער באמערקט, און ער קלערט אז מיט זיין פארשטאנד האט ער אפאר גוטע אנווייזונגען פאר אים.

ר’ חיים פארשטייט נישט פארוואס איז דאס אזוי ר’ וועלוול אז ביי אייך אין שטוב זעה איך ווי איר גיבט פאר די קינדערלעך גאר טייערע עסן, מעדני מלך, און ווען די קליינווארג ווילן נישט געהעריג עסן ווי דער סדר פון קליינע קינדער איז, גיבט איר זיי אנדערע ממתקים און זיסקייטן כדי זיי צו ברענגען צום טעלער. ווען איך וואלט געווען אין אייער פלאץ וואלט איך מיך געשפארט גאר אסאך געלט, איך וואלט געלאזט די קינדערלעך עסן ווען זיי ווילן, וויפיל זיי ווילן, און זיך געשפארט סיי געלט אויפן קאסט פון די טייערע מאכלים, און אודאי וואלט איך נישט צוגעלייגט קיין געלט פאר די זיסווארג וואס איר טיילט צו אז זיי זאלן עסן די טייערע מאכלים. איך פארשטיי נישט דעם חשבון דא!

ר’ וועלוול צעשמייכלט זיך און ענטפערט פאר ר’ חיים אז ס’איז קענטיג אז איר האט נישט קיין קינדערלעך און עס איז אייך שווער צו פארשטיין דעם קשר צווישן א טאטן און די קינדערלעך.

מיינע קינדערלעך גיב איך אוועק א האלב פארמעגן, כדי זיי צו קענען געבן די צווייטע העלפט. אלעס וואס איך טוה איז פאר זיי, און ווען איך קען זיי געבן איין מתנה’לע וועל איך טרעפן סיי וועלכע געלעגנהייט דערפאר, און אודאי אויב קען איך דורך א פשוט’ן נאכטמאל זיי נאך אריינווארפן נאך א קלייניגקייט זיי צו פארמערן פארגעניגן, איז דאך דאס פונקטליך וואס איך וויל.

ווייל א טאטע גיבט פאר זיינע קינדערלעך אלס וואס ער האט, כדי זיי צו קענען געבן און געבן אן קיין שום חשבון פון נעמען.

ווען מיין טייערער ר’ חיים איר רעדט פון געשעפטן, איז גאר עפעס אנדערש. מיינע ארבייטער וועלן נאר באקומען באצאלט נאכן ארבייטן, און אויב וועל איך זיך קענען שפארן אפאר דאללער וועל איך אודאי עס טוהן ווייל דאס איז געשעפטן.

ר’ חיים האט פארשטאנען.

—–

והגדת לבנך ביום ההוא לאמר בעבור זה עשה ד’ לי בצאתי ממצרים, ווייסטו מיין קינד פארוואס דער אויבערשטער האט אונז ארויסגענומען פון מצרים? זאגט רש”י הק’ די מצוות זענען נישט סתם א זכר פאר יציאת מצרים, עס איז גאר די סיבה פארוואס מיר זענען ארויס פון מצרים.

דאס קינד פרעגט, פארוואס טוען מיר די אלע מצות? דער טאטע אנשטאט ענטפערן ווייל מיר זענען ארויס פון מצרים, וואס דאס וואלט געווען זייער א פשוטער תירוץ, ענטפערט גאר “בעבור זה” קינד מיינס, דאס איז גאר די סיבה צום גאנצן מצרים, דער מסבב כל הסיבות, גיבט אונז עסן, און ווארפט צו צוקערלעך, ער טוט אונז ניסים, כדי צו מאכן א זכר, און אונז מזכה זיין מיט די הייליגע מצות, און אזוי איז חוזר חלילה.

עס איז ווי דער הייליגער תנא ר’ חנניא בן עקשיא זאגט רצה הקב”ה לזכות את ישראל לפיכך הרבה להם תורה ומצות.

פאר די אומה”ע קען אויך זיין געוויסע מצוה’לעך וואס זיי האבן, און אויב זיי טוען זיי וועלן זיי אפבאקומען זייער שכר, אוואו עבדים על מנת לקבל פרס,  אבער איז עס דען גלייך צו דאס וואס א טאטע טוט פארן קינד, ווען ער שטעלט אונטער ווי מער געלגענהייטן צו קענען געבן און געבן פארן קינד?

זאל דער אויבערשטער העלפן אז מיר זאלן האבן שכל מקבל צו זיין, און פארשטיין די חסדים, און זעהן די חסדים בעין, עדי ביאת גוא”צ בב”א.

עס גלוסט זיך (פ’ יתרו)

געשריבן פארן גליונות לש”ק פ’ יתרו

עס איז א גרויסע משפחה בלי עין הרע, מ’זיצט כסדר ביים טיש און מ’דיסקוסירט ענינים עומדים על הפרק. דער טאטע פארהערט די קינדערלעך, די מאמע פרעגט אויס אביסל די יונגערע, און די קינדער צווישן זיך זענען אלס אקטיוו מיט זייערע אקטועלע פראבלעמען, און שמועסן צווישן זיך איבער אלס און אלעמען.

עס איז גאר אינטערסאנט זיך צוצוהערן צו די טרוימען און פאנטאזיעס פון די קינדערלעך, און וויאזוי מיט א יאר רוקט זיך כסדר פאראויס די אנשויאונגען, עס וואלט זיך געלוינט צו נעמען א פעדער און באשרייבן יעדע האלבע יאר וויאזוי די אלטע חלומות וועפן אויס, און פרישע ערזעצן די אלטע מיט פול מער אימפעט.

שמועסן צווישן זיך חיים’ל א 14 יעריגער בחור’ל מיט זיין ברודער אברהמ’לע וועלכער איז נארוואס אריין אין די כיתה ה’ און לערנט מיט פרישקייט דאס ערשטע מאל א שטיקל תוספות, און מיט א העכערע שמחה שמועסט ער איבער זיינע עררייכונגען אין חדר מיט א פולן עמוד גמרא און א תוספות’ל אין די זייט.

ווען די עלטערן הערן וויאזוי די קינדער שמועסן איבער זייערע חלומות פארן צוקונפט, הערן זיי ווי אברהמ’לע וויל זיין דער מענעדזשער פון א חדר, און חיימ’ל רעדט שוין פון וועלן זיין א גרויסער דיין וועלכער זיצט אויבן אן.

ווען דער עלטסטער ברודער קומט אריין אין די שמועס, רעדט ער שוין פון גאר עפעס אנדערש, ער פארשטייט שוין אביסל אז געלט איז אן עסק, ער שלאגט זיך שוין פאר תורה וגדולה במקום אחד. און אזוי גייט דאס אין שטוב ווען מ’הערט נאר אביסל צו.

—

לא תחמוד! מ’טאר נישט גלוסטן… עס איז אין די עשרת הדברות, א חוב קדוש, און די אידישע קינדער האבן זיך שוין מתחייב געווען צו היטן אויף די הייליגע תורה מיט א רוישיגן “נעשה ונשמע” נאך בעפארן הערן אפי’ וואס אין די הייליגטום שטייט געשריבן.

אבער טאטע אין הימל וויאזוי איז מען מקיים די מצוה? איז דען חמדה, גלוסטן, א זאך וועלכעס מ’נעמט זיך אליינס? דאס אויג זעהט, דאס הארץ גלוסט, וויאזוי איז דאס צוגלייך מיט די אנדערע מצוות פון די עשרת הדברות וועלכעס איז קלאר מיט וואס מ’מעג אדער טאר נישט אדער מוז געטון ווערן.

ווען די אידישע קינדער שטייען ביים בארג סיני, עס איז דער הייליגסטער און העכסטער זמן, די וועלט שטייט שוין דורי דורות ווארטנדיג אויף דעם מינוט. הימל און ערד און אלעס אינדערצווישן איז קאנצענטרירט צום בערגעלע סיני.

אלעס אזוי וואונדערליך און אומנאטורליך. מ’זעהט וואס די אויג קען נישט פארטראגן, און מ’הערט וואס די אויער האט נישט כוחות צו דערהערן. אינג און אלט, קליין און גרויס, אלעס איז אין א מין הארמאניע וועלכע די וועלט האט נישט געזעהן און וועט קיינמאל נישט זעהן.

שרפי מעלה באזעסן די גרעזעלעך אויף דעם נידריגן ערד, די פמליא של מעלה האט זיך אריבערגעצויגן צום כדור הארץ, און די נשמות פון אלע אידן פון אמאל און היינט שוועבן און ווארטן צו הערן דעם קול ד’ בכח.

שטעלט זיך די גאר עגבערנדע שאלה: מיט די אלע דערהויבענע און אומנאטורליכע מתנות וואס כלל ישראל קריגט, קומט אריין דער “הגבל את העם” דער גדר ארום דעם בארג, וועלכעס איז געווארן אין די קליינע פרשה פון מתן תורה א גאר וויכטיגער פרט וועלכעס פארנעמט דריי פסוקים גיין און קומען און ווארענען די אידן, און השי”ת פארלאנגט גאר א פיזיש געבויטן גדר וועלכעס זאל ווארענען די אידן נישט גיין נאענט צום בארג.

איז דען נישט לאגיש צו טראכטן אז אין אזא געהויבענעם זמן ווען אלעס ווערט געפירט מיט א זעלטענע התרוממות און אתערותא דלעילא וואס מ’זעהט קיינמאל נישט, זאל דער איד זיין אפגעהיטן פון דעם חטא פון אנרירן דעם בארג דורך די צוויי מלאכים וועלכע האלטן אים דאס קרוין? פארוואס פארלאנגט זיך אזויפיל אויף דעם פיזישן גדר אז די גאנצע פרשה פון מתן תורה איז פארנומען מיט אזא זאך וואס פארן מענטשליך אויג זעהט אויס ווי א מינדערוויכטיגע דעטאל אין דעם גאנצן מערכת המתן תורה.

—

עס איז דער לימוד וועלכער דער גדר לערנט אונז, און נאר מיט דעם לימוד קענען מיר ריכטיג מקיים זיין די הייליגע תורה.

עס גלוסט זיך דעם מענטש נאר דאס וואס ער חלומ’ט אז ער קען דערגרייכן, דער פויער האט נאך קיינמאל נישט געגלוסט צו ווערן דעם קעניג’ס אן איידעם. דער דעליווערי מאן האט נאך קיינמאל קיין חמדה נישט געהאט צו לויפן פאר פרעזידענט. עס שטעלט זיך אלס אריין דער גלוסטעניש נאר אין א קליינעם פייערל וועלכעס ברענט שוין סיי ווי.

ווען כלל ישראל איז געשטאנען ביים בארג סיני און אידישע קינדער זענען געווארן דערהויבן עד למעלה, און עס שפירט זיך א דערהויבנקייט פון וועלכן מ’קען נישט זעהן אויף אראפ, נאר אויף העכער. פארגעסט זיך אמאל דער עיקר אז מ’דארף זיך אליינס פיזיש גרעניצן מיט גבולים, מ’דארף מתקן זיין גדרים נישט דורכצופאלן.  ווי די גמרא לערנט אונז ביי תנאים און אמוראים וועלכע זענען שיער דורכגעפאלן מיט א חטא צו ווייזן דעם כלל אז נישט קיין חילוק ווי גרויס דער מענטש איז שוין דארף ער געדענקען דעם פיזישן גדר אלס אנצוהאלטן, און זיך נישט פארלאזן אויף זיין רוחניות’דיגן התעלות.

כדי צו קענען דעם לא תחמוד ריכטיג איינהאלטן, דארף מען די גדרים אליינס בויען, זיך נישט פארלאזן אויף דעם אתערותא דלעילא. ווייל גלוסטן גלוסט דאס קליין קינד נאר צו וואס ער קען דערגרייכן מיט זיין מח’ל, און ווי עלטער און ווי קלוגער דער מענטש ווערט אלס קען ער זיך ברענגען צו גלוסטן צו פארשידענע חמדות און תאוות וועלכע ער מוז אכט געבן דערצו נישט אנצוקומען, און געדענקען אז די דמיונות זענען נישט קיין חזיונות, נאר ברענגען צו פוסטע גלוסטענישט וועלכע קענען נישט און טארן נישט אפי’ אין באטראכט גענומען ווערן.

אט דאס האט אונז הקב”ה געלערנט מיט דעם גרויסן געוויכט אויפן מינדערוויכטיגן גדר: מיינע טייערע קינדער, לא תחמוד הייבט זיך נישט אן ווען מ’זעהט שוין, ווען מ’טראכט שוין, און ווען מ’גלוסט שוין, עס איז די לא תעשה וועלכעס פארלאנגט א גדר פון ווייט בעפאר, און א שטארקן דגוש איר אנצוהאלטן אויף אייביג מיט א נצחיות.

זאל דער אויבערשטער העלפן מיר זאלן זוכה זיין צו מקיים זיין די הייליגע מצות מתוך קדושה והרחבה עדי ביאת שילה בב”א.

די נייע דירה

(געשריבן פארן גליונות לש”ק פ’ בשלח)

עס רודערט זיך אין די משפחה, מ’האלט פארן שליסונג פון די נייע דירה, א גאר שיינער מלכות’דיגער וואוינונג, איינגערישט מיט אלע צוגעהערן, ווי עס פאסט זיך פארן טייערן פרייז וואס ווערט געצאלט.

דער בעה”ב איז פרייליך און אנגעצויגן באנאזאם, ער האפט אז דער מקח וועט אים געלונגען צום בעסטן, און ער וועט קענען אריינציען זיין פאמיליע אין די הערליכע דירה. ער מאכט זיכער אז אלע קלייניגקייטן ווערן אויסגעשמועסט פאר דער מקח ווערט פארענדיגט. מ’קוקט אויף אזוינע קליינע אומוויכטיגע דעטאלן וועלכע זעהן אויס גאר אומנויטיג אבער ביים שליסן א מקח וויל מען דאך זיכער מאכן אז עס וועט זיך נישט מאכן דער טאג וואס מ’וועט חרטה האבן אויף דעם גאנצן האראוואניע.

אט איז דער טאג מ’האלט ביים שליסן, עס קומען זיך צוזאם ביים טיש די אדוואקאטן, דער באנק, דער מוכר, דער קונה, מיט א הויפן פאפירן וועלכע דארפן ווערן אויסגעשריבן, און אונטערגעשריבן אזוי אז דער מקח זאל רעקארדירט ווערן ריכטיג.

יעדער איז פארטוהן אין די עסקים ווען פלוצלינג גיבט דער קונה א שפרינג אויף ווי א פון שלאנג געביסענער: וואס קומט דא פאר? ? ? מ’האט מיך אריינגענער’ט אין מקח, איך ציה זיך שוין ארויס, און איך גיי נישט ווייטער!

וואס גייט פאר? פרובירט דער מוכר צו פארשטיין. וואס האט דיך דערוועקט יעצט מיט אזוינע ספיקות?

דער קונה מאכט נישט קיין לאנגע שהיות און ווייזט אן אויפן סעיף אינעם קאנטראקט וואו עס שטייט קלאר אז מ’דארף אויך איינהאנדלען א “פארזיכערונגס – אינשורענס” פאר שווערע שאדן’ס אין די דירה, ביז אזויפיל ווי דער קאלאסאלער סומע פון די פולע פרייז וואס די דירה האט געקאסט. פארוואס דארף איך איינהאנדלען אינשורענס??? וואס באהאלט מען דא פון מיר?? איך האב געמיינט אז דאס הויז קומט מיט אלע פיטשיעווקעס, און מ’האט דאך מיר פארזיכערט אז די דירה איז שטארק, פעסט, און עס פעלט איר גארנישט, איך וועל קענען אין איר וואוינען פאר לאנגע יארן , און דא קומט די באנק און שוין ווייזט זי מיר אז מ’נער’ט מיך אריין און פארלאנגט שוין עקסטערע פארזיכערונג פאר די שאדנ’ס וועלכע זיי ערווארטן.

דער מוכר איז מסביר פאר אונזער תמימות’דיגן קונה. מיין טייערער פריינט, די דירה וואס איך פארקויף דיר איז א נייער און פראכטפולער דירה, דער באנק גיבט דיר א הלואה, ווייל זיי זענען צופרידן פון די אומשטענדן, אבער אויב במשך די יארן זאל זיך מאכן ח”ו סיי וועלכע אומפאראויסגערעכנטער אומגליק, ווער וועט צאלן פאר די באנק אירע שאדן, און פאר דיר דיינע שאדן? דערפאר מוז מען מאכן דעם פארזיכערונגס פלאן.

זאל די באנק באצאלן! פארשטייט נישט אונזער תמים. אויב איז דאס זייער פראבלעם פארוואס צאל איך?

דער אדוואקאט נעמט איבער, און איז מסביר, ווען די דירה ווערט דיינער, איז דאס דיין אחריות, דו דארפסט טון אלעס אויף דער וועלט ס’זאל קיין שאדנס נישט זיין, און ווען דו קומסט צום באנק בעטן א הלואה מוזטו זיין דער וואס גאראנטירט אז אלעס וועט דורכגיין כשורה, טראץ וואס ביים מקח דארף דיר דער מוכר גאראנטירן אז אלעס איז ווי אין קאנטראקט איז געשריבן, דאס איז אלס ביז ווען דו נעמסט איבער דאס בעלות. פארשטייט איר?

—

כל המחלה אשר שמתי במצרים לא אשים עליך כי אני ד’ רופאך.

לכאורה איז זייער שווער צו פארשטיין דער לשון, אויב וועט קיין מחלה נישט זיין, וואו קומט אריין דאס דאקטאריי? צו דארף מען דען היילן דעם געזונטן? עס וואלט זיך געפאסט דער לשון כי אני ד’ בוראך. אדער שומרך, נישט צולאזן דאס קראנקהייט בכלל.

הקב”ה זאגט פאר אידישע קינדער, מיינע טייערע קינדער איך גיב אייך געזונט, איך געב אייך לעבן, און איך געב אייך תענוג.

און ווען דער בעל כרחך אתה חי ליגט ביי אייך אין די האנט, און איר קענט מאכן ח”ו א שלעכטע בחירה אין לעבן, טוה איך אייך גאראנטירן איר האט אלס א וועג צוריק, כי אני ד’ רופאיך, אפי’ אויב האט איר ח”ו שאדן געמאכט, א אומגעהויערן שאדן וועלכע דער מענטשליכער פארשטאנד קען נישט אפי’ באגרייפן, געדענקט אז די פארזיכערונגס פאליסי ליגט ביי מיר אין די האנט, אני ד’ רופאיך, איר דארפט נאר וועלן, איר דארפט נאר בעטן, און איר דארפט נאר זיך מכניע זיין מקבל צו זיין מיין השפעה משמים.

יא איר זענט געזונט, איר קענט געניסן פון די הייליגע ברכה כל המחלה אשר שמתי במצרים לא אשים עליך, אבער וואס איז אויב ח”ו איר ווידערשפעניגט אין מיין רצון, און די תנאים צו די הייליגע ברכה ווערן נישט טייער געהאלטן, אלזא געדענקט אז “אני ד’ רופאיך” איר אליינס קענט טאקע נישט היילן, אבער איך דער גרויסער רופא קען יא. איר דארפט נאר וועלן מקבל זיין.

השי”ת זאל העלפן אלע אידן זאלן זיין געזונט און שטארק און מ’זאל מיר באנפין נהירין זוכה זיין צום גוא”צ בב”א.

גוט שבת

Show quoted text